KIEDY ROZWÓD JEST NIEMOŻLIWY? Cz. I Uszczerbek dla dobra wspólnych małoletnich dzieci

Nie zawsze sprawa rozwodowa zakończy się wyrokiem orzekającym rozwód małżonków. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje kilka sytuacji, w których rozwód jest niedopuszczalny. Przyjrzyjmy się dzisiaj jednej z przesłanek wykluczających rozwód, określonej w art. 56 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków.

W skrócie można powiedzieć, że dla ustalenia czy wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, trzeba odpowiedzieć na pytanie, dlaczego utrzymywanie „martwego” małżeństwa przez sąd służy dobru dziecka. Innymi słowy należy zbadać, czy orzeczenie przez sąd rozwodu może wywołać dla dziecka gorsze skutki niż te, które wynikają z rozpadu małżeństwa.

W jednym z orzeczeń Sąd Apelacyjny w Rzeszowie orzekł, że oddalenie powództwa o rozwód z uwagi na dobro wspólnych małoletnich dzieci nie może mieć miejsca w sytuacji, w której rodzice przed rozwodem wyrządzili dziecku tak znaczną krzywdę, że rozwód niczego już nie zmieni. Orzeczenie zostało wydane w następującym stanie faktycznym: „Opinia RODK, na którą powołuje się Sąd Okręgowy myli skutki rozkładu pożycia, niewątpliwie negatywne dla dziecka stron, ze skutkami rozwodu, które przy ustaleniu, że oboje rodzice nieprawidłowo jak dotychczas realizowali obowiązki rodzicielskie, nie mogą być już gorsze od skutków wywołanych trwałym i zupełnym rozkładem pożycia.

Syn stron jest świadomy tego, że między rodzicami dzieje się źle, żyje w rozłączeniu z ojcem od prawie dwóch lat i jest nie tylko obserwatorem zdarzeń, ale także jest wciągany w konflikt. Powoduje to jego dyskomfort psychiczny ze wszystkimi negatywnymi skutkami takiego stanu rzeczy. Rodzice skoncentrowani na walce ze sobą, której nasilenie jest potęgowane przez ich niedojrzałość emocjonalną i społeczną i przez złe cechy charakteru, nie są w stanie z niej zrezygnować dla dobra syna i udawać przed nim, że tworzą kochającą się rodzinę.

Dlatego bez względu na ocenę ich postępowania, które nie może zasługiwać na akceptację, nie da się przyjąć, że rozwód zagraża dobru ich dziecka. Zło, które rodzice wyrządzili dziecku już się stało i ewentualny rozwód nic tu nie zmieni go na gorsze. W tej sytuacji przyjmując za Sądem Okręgowym, że nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia, należy co do zasady rozwiązać małżeństwo stron.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 8 kwietnia 2010 r., sygn. akt I ACa 83/10)

W orzecznictwie wskazuje się, że dobro dziecka może ucierpieć wskutek orzeczenia rozwodu, jeżeli małżonek planuje złożyć nową rodzinę po rozwodzie i założenie nowej rodziny mogłoby doprowadzić do zerwania kontaktów z dzieckiem:

„Za uzasadnione należy uznać również stanowisko, że orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne z uwagi na dobro dziecka, jeżeli materiał dowodowy sprawy daje podstawę do podzielenia obaw małżonka odmawiającego swej zgody na rozwód, że założenie przez małżonka żądającego rozwodu nowej rodziny może doprowadzić do zerwania kontaktów z dzieckiem.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1975 roku, sygn. akt III CR 226/75).

O szkodzie dla wspólnych małoletnich dzieci można mówić również wtedy, kiedy orzeczenie rozwodu pogorszyłoby znacznie sytuację finansową małoletniego:

„Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód mogłoby być sprzeczne z interesem dziecka w wypadku, gdyby na skutek wyjazdu jego ojca za granicę po rozwiązaniu małżeństwa kwestia utrzymania dziecka mogła w przyszłości natrafić na poważne trudności. Przeszkoda taka w zasadzie nie wchodziłaby w grę, gdyby ojciec dziecka złożył odpowiednią kwotę, odpowiadającą potrzebom dziecka aż do czasu uzyskania przez nią możności samodzielnego utrzymania się.” (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 1959 r., sygn. akt 3 CR 680/58).

Wpływ na ocenę tego, czy wskutek rozwodu mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, ma wiele okoliczności, m.in.: wiek dziecka, jego dotychczasowe relacje z rodzicami, psychika dziecka i jego wrażliwość, status materialny obojga rodziców. Te i inne okoliczności mogą stanowić podstawę do ustalenia, czy rozwód wpłynie negatywnie na dobro dziecka.